تاريخچه استان سیستان و بلوچستان
استان سيستان و بلوچستان با 179۵۵79 كيلومتر مربع مساحت ، پس از استان خراسان بزرگترين استان كشور است و شهرستان‌هاي آن عبارتند از : ايرانشهر ، چابهار ، خاش ، زابل ، زاهدان ، سراوان و نيك شهر . شهر زاهدان مركز استان است . اين استان از دو ناحيه سيستان و بلوچستان تشكيل شده است و در سمت شرق با كشورهاي پاكستان و افغانستان مرز مشترك دارد . در قسمت جنوب با درياي عمان و از قسمت شمال و شمال غرب با استان خراسان و در قسمت غرب با استان كرمان و استان هرمزگان همجوار است .
استان سيستان و بلوچستان از نظر موقعيت طبيعي در اواخر دوران سوم زمين شناسي در اثر جنبش‌هاي كوه زايي از دريا جدا شده و از آن پس ابتدا با رسوبات آهكي از نوع دريايي و سپس از رسوباتي با مواد نسبتاً درشت و نرم روي هم انباشته شده است . قسمت جنوبي استان كه به مكران معروف است ، يكي از مناطق در حال فرو نشستن تدريجي است و علّت آن نيز ضخامت زياد رسوبات رس ماسه‌اي دوران سوم است .
ارتفاعات استان به دوران دوم و سوم زمين شناسي تعلّق دارد و سنگ‌هاي آن اغلب آهكي و گچي است . بعضي از كوه‌هاي اين استان (مانند آتشفشان تفتان) به اواخر دوران سوم و اوايل دوران چهارم تعلّق دارد . ارتفاعات سيستان و بلوچستان جزو رشته كوه‌هاي مركزي ايران و شامل ناهمواريهاي شرق چاله لوت و ارتفاعات ديواره شرقي و جنوبي چاله جازموريان است . پهناي كوهستان‌ها از شمال به جنوب افزايش مي‌يابد و در فاصله ايرانشهر - كوهك به بيشترين حد خود مي‌رسد .
اين ناهمواريها شامل دو قسمت كوه‌هاي سيستان و كوه‌هاي بلوچستان است . اين استان در سال 1375 ، حدود 722579 نفر جمعيّت داشته است كه از اين تعداد 12/46 درصد در نقاط شهري و 75/52 درصد در نقاط روستايي سكونت داشته و بقيه غيرساكن بوده‌اند . استان سيستان و بلوچستان به لحاظ خصوصيات طبيعي و پيشينه اسكان ، از دو منطقه كاملاً متمايز سيستان و بلوچستان تشكيل شده است . سيستان امروزي قسمت شمال استان است . مورخين بناي سيستان را به گرشاسب يكي از نوادگان كيومرث نسبت داده‌اند .
ناحيه مذكور به دليل موقعيت خاص استراتژيكي و جغرافيايي در تمام دوران تاريخي از اهميّت به سزايي برخوردار بوده است . كتيبه‌هاي بيستون و تخت جمشيد سيستان را يكي از ممالك شرقي داريوش ذكر كرده‌اند . نام سيستان از "سكا" كه يكي از اقوام آريايي بود ، گرفته شده است . "سكاها" در حدود سال 128 پيش از ميلاد سيستان را به تصرف خود در آورده‌اند . در عصر ساسانيان تا قرن اوّل اسلام ولايت سيستان موقعيت ممتازي به دست آورده بود .
در زمان اردشير بابكان ، سيستان جزو متعلقات دولت ساساني به شمار مي‌آمد و در سال 23 هجري قمري ، اعراب مسلمان به اين سرزمين دست يافتند و سرانجام در زمان معاويه مردم اين خطه به اطاعت كامل اعراب درآمدند . اولين فرمانرواي معروف اين سرزمين "يعقوب ليث صفاري" بود . سيستان تا چند قرن تحت سلطه امراي صفاري باقي ماند . صفاريان ، سامانيان ، غزنويان و سلجوقيان هر يك مدّتي اين سرزمين را تحت سلطه خود داشته‌اند .
در زمان مغولان ، خرابي‌هاي زيادي در سيستان بوجود آمد . در سال 914 هجري قمري ، شاه اسماعيل صفوي سيستان را تصرف نمود و در زمان حكومت نادر شاه ، اختلاف‌هاي داخلي سبب خرابي‌هاي زيادي در اين سرزمين شد . قديمترين نام بلوچستان "مكا" است و به مرور مكران تبديل شده است . مكران به قسمت جنوبي بلوچستان گفته مي‌شود . كلمه بلوچستان نيز از زماني به اين سرزمين اطلاق شد كه بلوچ‌ها در آن سكونت اختيار كردند .
طبق آثار بدست آمده از تپه‌هاي بلوچستان ، تاريخ اين سرزمين به 3000 سال پيش از ميلاد مي‌رسد . در زمان خلافت خليفه دوم ، اين سرزمين به وسيله اعراب فتح و يكي از سرداران عرب به حكومت آن منصوب شد . در سال 304 هجري قمري ، بلوچستان به وسيله ديلمان فتح شد . سلجوقيان ، بلوچستان را اشغال نمودند و بلوچستان تابع كرمان شد . بعد از حكومت نادر ، بلوچستان اسماً جزو ايران بود و حكومت محلي مستقلي نداشت .
در زمان محمّدشاه قاجار ناحيه ايرانشهر به تصرف وي درآمد ، پس از آن رفته رفته تمامي نواحي ساحلي بلوچستان زير سلطه حكومت مركزي قرار گرفت . مجموعه اقوام ساكن در استان سيستان و بلوچستان همراه با سنن و شيوه‌هاي خاص زندگي ، به تنهايي يكي از جاذبه‌هاي بي نظير و چشمگير منطقه است . دو ايل مهّم «براهويي و بلوچ» در منطقه سيستان و بلوچستان زندگي مي‌كنند . نحوه معيشت و زيست ، الگوهاي سكونت ، سنت‌ها و آداب و رسوم و سرانجام ايل راه‌ها از جمله جاذبه‌هاي فرهنگي و ديدني اين شيوه زندگي است .
گروهي از دانشمندان و سخن‌سرايان به ايالت سيستان منسوب‌اند كه به آنان سنجري و سگزي گويند . شعراي به نام سيستان عبارتند از : ابوالحسن علي بن جولوغ فرخي‌گزي ، ابوالفرج سجزي ، قاضي احمد و ابوسعيد سگزي . در دوران طلايي سيستان مشاهيري از آن برخاسته‌اند كه عبارتند از : فرخي سيستاني ، يعقوب ليث و رستم . منطقه سيستان و بلوچستان با توجه به موقعيت جغرافيايي ، از يك طرف تحت تأثير جريان‌هاي جوي متعدد و از طرفي ديگر تحت تأثير فشار زياد عرض‌هاي متوسط قرار دارد كه مهّم‌ترين پديده مشهود اقليمي آن گرماست .
پديده قابل توجه در وضعيت هوا شناسي اين منطقه ، بادهاي شديد موسمي ، طوفان شن ، رگبارهاي سيل‌آسا ، رطوبت زياد و مه صبحگاهي است . اين استان داراي تابستان‌هاي گرم ، طولاني و زمستان‌هاي كوتاه است . سردترين شهر استان ، زاهدان و گرم‌ترين شهر آن ايرانشهر است . نواحي ساحلي درياي عمان به علّت رطوبت ناشي از مجاورت با دريا ، آب و هواي گرم و رطوبت نسبتاً بيشتري دارد .
استان سيستان و بلوچستان يكي از خشك‌ترين استان‌هاي كشور محسوب مي‌شود . ميزان بارندگي از شرق به غرب استان افزايش مي‌يابد و در نواحي ساحلي استان ميزان رطوبت نسبي بسيار بالاست . استان سيستان و بلوچستان از جهات مختلف در معرض بادهاي موسمي و فصلي است كه اهم اين جريانات بادي عبارتند از : باد 120 روزه سيستان (لوار) ، باد قوس ، باد هفتم (گاوكش) ، باد نم بي يا باد جنوب ، باد هوشاك ، بادهاي مرطوب و موسمي اقيانوس هند ، باد شمال يا گوريچ و باد غربي يا گرد .
موزه استان سیستان و بلوچستان
موزه زاهدان ، زاهدان
صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان
در سيستان و بلوچستان به ويژه در سيستان ، بيشترين شمار شاغلين به صنايع دستي در رشته گليم ، قاليچه و قالي و پشتي بافي فعاليت مي‌كنند . صنايع دستي آن عبارتند از : قالي بافي ، خورجين بافي ، سوزن بافي ، كرك بافي ، سكه و دگمه دوزي ، خامه دوزي ، چادر بافي ، پريوار دوزي ، سياه دوزي ، سفال سازي و زينت آلات (جواهر سازي) كه در بين بيشتر خانواده‌ها معمول است . انواع محصولات صنايع دستي استان به عنوان سوغاتي‌هاي ارزشمندي بشمار مي‌روند
